O xάρτης του ουρανού με υπέρυθρο «μάτι»

Το αστεροσκοπείο WISE μέχρι τα τέλη Ιουλίου θα έχει στείλει συνολικά 1,5 εκατ. φωτογραφίες, αποκαλύπτοντας άγνωστα μέχρι σήμερα αντικείμενα

Στο πρόσφατο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας παρουσιάστηκε ένα νέο πορτρέτο υπέρυθρης ακτινοβολίας σε μια εκτεταμένη περιοχή αστρογένεσης του Γαλαξία μας. Πρόκειται για δύο γειτονικά νεφελώματα αερίων και σκόνης που εκτείνονται στον ουράνιο θόλο σε μήκος δέκα φορές τη φαινόμενη διάμετρο της Σελήνης και πλάτος οκτώ φορές. 

Το υπέρυθρο πορτρέτο των δύο νεφελωμάτων «Καρδιά και Ψυχή», που βρίσκονται σε απόσταση 6.000 ετών φωτός από τη Γη προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Κασσιόπης.

Είναι τα νεφελώματα «Καρδιά και Ψυχή» που βρίσκονται σε απόσταση 6.000 ετών φωτός από τη Γη προς την κατεύθυνση το αστερισμού της Κασσιόπης. Το νέο αυτό πορτρέτο των δύο αστρικών βρεφοκομείων (IC 1805 και IC 1848), που έχουν συνολική διάμετρο 580 ετών φωτός, είναι αποτέλεσμα ενός μωσαϊκού υπέρυθρων φωτογραφιών που μας έστειλε το νέο τροχιακό αστεροσκοπείο WISE, το οποίο τοποθετήθηκε σε γήινη τροχιά στα μέσα του περασμένου Δεκεμβρίου και σε ύψος 525 χιλιομέτρων. Υπολογίζεται ότι μέχρι τα τέλη Ιουλίου θα έχει καλύψει ολόκληρο τον ουρανό στέλνοντάς μας συνολικά 1,5 εκατομμύριο φωτογραφίες με τις οποίες θα δημιουργηθεί ένας λεπτομερής υπέρυθρος χάρτης του ουρανού σε έναν περίπου χρόνο από σήμερα.

Ο κύριος σκοπός του WISE είναι η καταγραφή εκατοντάδων εκατομμυρίων αντικειμένων και ο εντοπισμός αντικειμένων που δεν είχαμε εντοπίσει μέχρι τώρα περιλαμβανομένων ψυχρών άστρων, γαλαξιών και σκοτεινών αντικειμένων στο εσωτερικό του Ηλιακού μας Συστήματος.
Η εξελικτική πορείαΗδη το τροχιακό αστεροσκοπείο έχει καταγράψει 60.000 αστεροειδείς εκ των οποίων οι 11.000 ήταν μέχρι τώρα άγνωστοι. Οι παρατηρήσεις που πραγματοποιεί θα μας βοηθήσουν στα επόμενα μερικά χρόνια να κατανοήσουμε καλύτερα την προέλευση των πλανητών και την εξελικτική πορεία των άστρων και των γαλαξιών, αφού η διακριτή του ικανότητα είναι εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από εκείνη του IAS τον οποίο αντικατέστησε. Επιπλέον, η καταγραφή των περισσότερων αστεροειδών που περιβάλλουν τη Γη μας και ο υπολογισμός των τροχιών τους θα μας εντοπίσει εκείνους τους αστεροειδείς που δυνητικά θα βρίσκονταν σε τροχιά σύγκρουσης με τον πλανήτη μας.
Από το ύψος στο οποίο βρίσκεται, το WISE περιφέρεται γύρω από τη Γη μας 15 φορές την ημέρα και οι δυνατότητες σταθεροποίησής του είναι τόσο μεγάλες, ώστε μπορεί να παίρνει μία φωτογραφία του ουρανού κάθε 11 δευτερόλεπτα.
Κάθε σπιθαμή του ουρανού θα καταγραφεί οκτώ τουλάχιστον φορές, ενώ ορισμένες περιοχές πάνω από τους γήινους πόλους θα φωτογραφηθούν περισσότερες από 1.000 φορές. Η διάρκεια όμως της αποστολής του είναι περιορισμένη, γιατί τα όργανα που διαθέτει απαιτούν την υπέρμετρη ψύξη τους στους 17 βαθμούς Κέλβιν, δηλαδή μόλις 17 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν.
Για να επιτευχθεί το επίπεδο αυτό ψύξης, το τηλεσκόπιο περιβάλλεται από στερεό υδρογόνο το οποίο όμως αναμένεται να έχει χάσει τις ψυκτικές του ιδιότητες σε 10 περίπου μήνες. Τα συγκεντρωθέντα στοιχεία, πάντως, θα είναι διαθέσιμα στην επιστημονική κοινότητα σε δύο δόσεις. Η πρώτη θα γίνει 16 μήνες μετά την εκτόξευση και η δεύτερη 17 μήνες μετά το πέρας της ενεργούς ζωής του τηλεσκοπίου.
Οι ιδιότητες της «αόρατης» ακτινοβολίας Οι υπέρυθρες φωτογραφίες έχουν αποδειχτεί ότι είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές και μοιάζουν με πραγματικά έργα τέχνης επιπλέον των σημαντικών πληροφοριών που μας δίνουν στην προσπάθειά μας να εξιχνιάσουμε τα διάφορα μυστικά του Σύμπαντος. Με τη βοήθεια των οργάνων μελέτης υπέρυθρης ακτινοβολίας έχουμε κατορθώσει να αποτυπώσουμε τις εικόνες απόμακρων αντικειμένων σε αποστάσεις δισεκατομμυρίων ετών φωτός, αφού η υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπουν ορισμένοι απόμακροι γαλαξίες είναι πολύ πιο λαμπερή από την ορατή. Ο συνδυασμός της υπέρυθρης και της οπτικής φωτογράφησης των γαλαξιών μας αποκαλύπτει επίσης τις τοποθεσίες στις οποίες βρίσκονται ορισμένα αρχέγονα άστρα (στο υπέρυθρο), καθώς επίσης και τα νεότερα άστρα (στο οπτικό τμήμα) των ίδιων γαλαξιών. Η υπέρυθρη ακτινοβολία έχει τη δυνατότητα να διαπερνάει τα αέρια και τη σκόνη που καλύπτουν τους γαλαξίες και τα νεαρότερα άστρα πολύ καλύτερα από την ορατή ακτινοβολία. Οι πλανήτες επίσης, καθώς και ορισμένα μικροσκοπικά άστρα, που ονομάζονται «καφέ νάνοι», εκπέμπουν περισσότερη υπέρυθρη ακτινοβολία απ’ ό,τι ορατή, ενώ η καταγραφή των άστρων και των γαλαξιών γίνεται πολύ πιο εύκολα με τη μελέτη των υπέρυθρων ακτινοβολιών που έρχονται από εκεί έξω.
Του Διονύση Π. Σιμόπουλου-ΕΘΝΟΣ