«Περίεργο» πλανητικό σύστημα

Του Διονύση Π. Σιμόπουλου

Μια ομάδα ερευνητών του «Αστροβιολογικού Ινστιτούτου» της NASA ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι εντόπισε ένα νέο πλανητικό σύστημα «εν τη γενέσει» του με τη βοήθεια του Διαστημικού Τηλεσκοπίου «Σπίτζερ». Με τη διαφορά ότι το πλανητικό αυτό σύστημα είναι διαφορετικό από τα προηγούμενα που έχουν εντοπιστεί μέχρι τώρα γύρω από 200 περίπου άστρα. Γιατί το σύστημα αυτό με την ονομασία HD-98800 εντοπίστηκε γύρω από ένα τετραπλό σύστημα άστρων!

Με τη βοήθεια της υπέρυθρης «όρασης» του Σπίτζερ οι ερευνητές εντόπισαν έναν δίσκο διαστημικής σκόνης να περιφέρεται στην περιοχή του τετραπλού συστήματος. Το σύστημα αυτό αποτελείται από δύο ζευγάρια άστρων τα οποία περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο και ο δίσκος σκόνης βρέθηκε να περιφέρεται γύρω από το εσωτερικό αστρικό ζευγάρι.

Οι δίσκοι αυτοί είναι οι προγενήτορες πλανητικών συστημάτων αφού λειτουργούν σαν ένα είδος κοσμικής σκούπας που καθαρίζει το γύρω περιβάλλον δημιουργώντας σιγά σιγά τους πλανήτες ενός συστήματος. Στην προκειμένη περίπτωση το όλο σύστημα είναι στα πρώτα στάδια της δημιουργίας του, αφού η ηλικία του δεν υπερβαίνει τα 10 εκατομμύρια χρόνια, ενώ βρίσκεται σε απόσταση 150 ετών φωτός από τη Γη προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Υδρας.

Βαρυτικά συνδεδεμένα
Παρ όλο που τα δύο αστρικά ζευγάρια είναι βαρυτικά συνδεδεμένα μεταξύ τους, εντούτοις η απόσταση του ενός από το άλλο είναι παρόμοια με την απόσταση του Ηλιου από τον Πλούτωνα και υπολογίζεται ότι φτάνει τις 50 Αστρονομικές Μονάδες (Α.Μ.), 50 φορές δηλαδή την απόσταση Γης-Ηλίου.

Ο δίσκος χωρίζεται σε δύο ζώνες εκ των οποίων η μία βρίσκεται σε απόσταση 1,5 έως 2 Α.Μ. από το κεντρικό ζευγάρι που είναι παρόμοια απόσταση με την τροχιά του Αρη και της Ζώνης των Αστεροειδών στο Ηλιακό μας Σύστημα, ενώ η δεύτερη ζώνη βρίσκεται σε απόσταση 5,9 Α.Μ. που είναι παρόμοια με την τροχιά του Δία.

Οι χορογραφικοί σχεδιασμοί που διαγράφουν, άλλωστε, τα πολλαπλά άστρα μεταξύ τους είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακοί και οι τροχιές τους εξαρτώνται από τη μάζα που έχει καθένα από τα άστρα του «αστρικού συνεταιρισμού» καθώς επίσης και από τις αποστάσεις που τα χωρίζουν. Γι αυτό άλλωστε και οι τροχιακές τους περίοδοι κυμαίνονται από μερικές ώρες έως και μερικά εκατομμύρια χρόνια.

Ενα απλό διπλό αστρικό σύστημα αποτελείται από δύο άστρα που περιφέρεται το ένα γύρω από το άλλο, κι αν η μάζα τους είναι παρόμοια τότε η τροχιά περιφοράς βρίσκεται γύρω από ένα κοινό κέντρο βάρους το οποίο βρίσκεται ανάμεσά τους. Εάν όμως η μάζα του ενός άστρου είναι πολλαπλάσια της μάζας του άλλου, τότε το κοινό αυτό βαρυτικό σημείο βρίσκεται στο εσωτερικό του μεγαλύτερου άστρου και το δεύτερο άστρο φαίνεται να περιφέρεται γύρω από τον μεγάλο του αδελφό, ενώ το μεγαλύτερο άστρο απλώς φαίνεται να «παραπαίει».

Στην περίπτωση όμως των πολλαπλών άστρων τα πράγματα γίνονται πολύ πιο περίπλοκα αφού σ' αυτού του είδους τα αστρικά συστήματα το κέντρο βάρους δεν είναι ένα αλλά πολλά και ως εκ τούτου υπάρχουν και διαφορετικές χορογραφικές διαμορφώσεις των τροχιακών τους σχηματισμών.

Με 3 άστρα

Πριν από την πρόσφατη αυτή ανακάλυψη είχαμε ήδη αρκετές ανακαλύψεις πλανητών γύρω από διπλά και πολλαπλά αστρικά συστήματα. Πριν από δύο χρόνια, για παράδειγμα, με τη βοήθεια του Αστεροσκοπείου Κεκ στη Χαβάη εντοπίστηκε η ύπαρξη ενός πλανήτη στο μέγεθος του δικού μας Δία στο τριπλό αστρικό σύστημα HD-188753 το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 149 ετών φωτός προς την κατεύθυνση του αστερισμού του Κύκνου. Σ ένα τέτοιο σύστημα οι πλανήτες του θα χαίρονται τη δύση τριών άστρων.

Σύγκρουση Γιγάντων
Τα δύο διαστημικά τηλεσκόπια ακτίνων Χ, το «ΧΜΜ-Νεύτων» του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού και το «Τσάντρα» της NASA, εντόπισαν δύο σμήνη γαλαξιών καθώς συγκρούονταν για να σχηματίσουν ένα γιγάντιο σμήνος γαλαξιών. Πρόκειται για τις παρατηρήσεις που έγιναν στο αινιγματικό σμήνος γαλαξιών που φέρει τον κωδικό «Αbell 576» και οι οποίες έδειξαν ότι οι συγκρούσεις αυτές συμβαίνουν με μεγαλύτερη ταχύτητα απ ό,τι υπολογίζονταν, ενώ συγχρόνως τεράστιες ποσότητες υπέρθερμων αερίων με θερμοκρασία 50 εκατ. βαθμών Κελσίου διασκορπίζονται στο γύρω Διάστημα.

Ο 60ός δορυφόρος του Κρόνου
Η Ομάδα Ερευνών της διαστημοσυσκευής «Κασσίνι», η οποία περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη Κρόνο από τον Ιούλιο του 2004, ανακοίνωσε τον εντοπισμό του 60ού δορυφόρου που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Αρχοντα των Δαχτυλιδιών. Ο νέος δορυφόρος δεν είναι παρά ένας μετρίου μεγέθους αστεροειδής με διάμετρο 2 μόνο χιλιομέτρων και αποτελούμενος από παγωμένα πετρώδη υλικά. Τον Δεκέμβριο του 2009 υπολογίζεται ότι θα μπορέσουμε να παρατηρήσουμε από κοντά τον νέο δορυφόρο αφού η τροχιά του Κασσίνι θα τον φέρει σε απόσταση 11.700 χιλιομέτρων από την επιφάνειά του.

Ζωγραφική απεικόνιση του δίσκου σκόνης που εντοπίστηκε σε τετραπλό αστρικό σύστημα. Το HD-98800 είναι στα πρώτα στάδια της δημιουργίας του αφού η ηλικία του δεν υπερβαίνει τα 10 εκατομμύρια χρόνια, ενώ βρίσκεται σε απόσταση 150 ετών φωτός από τη Γη προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Υδρας. Παρ όλο που τα δύο αστρικά ζευγάρια είναι βαρυτικά συνδεδεμένα μεταξύ τους, εντούτοις η απόσταση του ενός από το άλλο είναι παρόμοια με την απόσταση του Ηλιου από τον Πλούτωνα και υπολογίζεται ότι φτάνει τις 50 Αστρονομικές Μονάδες (Α.Μ.), 50 φορές δηλαδή την απόσταση Γης-Ηλίου.

Πηγή: Έθνος